Czym jest hipercholesterolemia?

Hipercholesterolemia jest to stan, w którym stężenie cholesterolu ogółem oraz jego frakcji LDL we krwi przekracza pożądane wartości. Częstość występowania hipercholesterolemii w Polsce jest bardzo wysoka – w badaniu NATPOL (2011) wykazano, że u co trzeciego badanego stężenie cholesterolu frakcji LDL przekraczało zalecane wartości. Co więcej, wśród 18 mln osób z hipercholesterolemią, aż 10,8 mln nie ma pojęcia o swojej chorobie. A hipercholesterolemia to podstawowy czynnik ryzyka rozwoju chorób układu krążenia, będących jedną z głównych przyczyn umieralności w Polsce.

Według najnowszych badań połowa młodych Polaków w wieku 20-35 lat ma podwyższony poziom cholesterolu we krwi, co bardzo źle rokuje na przyszłość młodego pokolenia! Wpływ na taki stan ich zdrowia ma przede wszystkim pozbawiony ruchu tryb życia, zła dieta oraz używki.
Dlatego warto już dziś wprowadzić zmiany w naszym życiu i wzbogacić dietę przede wszystkim w resweratrol, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i nopal – bogactwo błonnika pokarmowego!
Dowiedz się, jakie produkty mają korzystny wpływ na regulację stężenia cholesterolu we krwi, a które wręcz przeciwnie – powodują jego wzrost. Zapoznaj się z jadłospisem dla osób z podwyższonym poziomem cholesterolu.

Cholesterol w organizmie transportowany jest wraz z białkami, w postaci lipoprotein. Lipoproteiny o małej gęstości – LDL, transportują cholesterol do tkanek (np. tętnic), z kolei lipoproteiny o dużej gęstości – HDL, z tkanek do wątroby, gdzie jest metabolizowany. To ze względu na ich odmienne funkcje przyjęło się potocznie nazywać frakcję LDL „złym cholesterolem”, a z kolei HDL – „dobrym”.

Kiedy stężenie cholesterolu LDL we krwi jest zbyt duże może się on odkładać w ścianach tętnic, zwężając ich światło i utrudniając przepływ krwi. Stan taki prowadzi do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, np.: miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, zawału.

Prawidłowe stężenie cholesterolu i jego frakcji we krwi wg Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego:

European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice 2007

Wysokie stężenie cholesterolu we krwi związane jest przede wszystkim z nadmiernym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasów tłuszczowych typu „trans”. Innymi przyczynami podwyższonego stężenia cholesterolu mogą być:

• choroby dziedziczne (np. hipercholesterolemia dziedziczna),
• palenie tytoniu,
• wiek,
• cukrzyca,
• pochodzenie etniczne.

Leczenie hipercholesterolemii obejmuje leczenie farmakologiczne oraz modyfikację stylu życia:

• zmniejszenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych,
• zmniejszenie spożycia kwasów tłuszczowych typu „trans”,
• zmniejszenie spożycia cholesterolu pokarmowego,
• zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego,
• spożycie żywności wzbogacanej w fitosterole,
• regularna aktywność fizyczna,
• normalizacja masy ciała,
• rezygnacja z palenia tytoniu.

Dieta w hipercholesterolemii

Zalecaną w hipercholesterolemii dietą jest dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych której najważniejszą cechą jest ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, a zastąpienie ich kwasami tłuszczowymi jedno- i wielonienasyconymi, oraz maksymalne zmniejszenie spożycia izomerów kwasów tłuszczowych typu „trans”. Warto zwrócić także uwagę na pewne składniki, które mogą mieć korzystne działanie w obniżaniu stężenia cholesterolu we krwi oraz odpowiednią kaloryczność diety, która pomoże w normalizacji bądź utrzymaniu prawidłowej masy ciała.

Nasycone kwasy tłuszczowe

Większość nasyconych kwasów tłuszczowych zwiększa stężenie cholesterolu LDL we krwi, dlatego zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu hipercholesterolemii oraz chorób sercowo-naczyniowych zaleca się zmniejszenie ich spożycia. Kwasy te występują przede wszystkich w produktach pochodzenia zwierzęcego, dlatego należy unikać tłustych mięs i wędlin (parówki, boczek, baleron, pasztety, mielonki, kiełbasy, salami), pełnotłustych produktów mlecznych (śmietany, serów żółtych, pełnotłustego mleka) oraz tłuszczy zwierzęcych – słoniny, smalcu. Nasycone kwasy tłuszczowe należy zastępować kwasami tłuszczami nienasyconymi, dlatego zaleca się zastąpienie masła i tłuszczy zwierzęcych olejami roślinnymi - lnianym, rzepakowym i oliwą z oliwek, spożywanymi na surowo oraz sięganie po chude mięso (drób bez skóry), ryby oraz nasiona roślin strączkowych.

Izomery trans kwasów tłuszczowych

Izomery „trans” zwiększają stężenie cholesterolu LDL, jednocześnie obniżając stężenie ochronnej frakcji cholesterolu HDL. Występują przede wszystkim w twardych margarynach (w których tłuszcz poddany jest procesowi uwodornienia) oraz żywności wysokoprzetworzonej – wyrobach cukierniczych, produktach typu fast-food, daniach instant. W badaniach wykazano, że zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych typu „trans” znacząco zwiększa ryzyko choroby wieńcowej, dlatego ich ilość w diecie powinna być ograniczona do minimum.

Cholesterol pokarmowy

Zależność pomiędzy spożyciem cholesterolu pokarmowego a jego stężeniem we krwi nie jest tak duża jak w porównaniu z oddziaływaniem kwasów tłuszczowych, jednakże zaleca się zmniejszenie jego spożycia poniżej 200 mg/dobę. Cholesterol obficie występuje w żółtkach jaj, a także podrobach, pełnotłustych produktach mlecznych, niektórych owocach morza (np. w krewetkach).

Nienasycone kwasy tłuszczowe

Zastąpienie nasyconych kwasów tłuszczowych jednonienasyconymi ma korzystny wpływ na ochronną frakcję cholesterolu HDL, z kolei jeśli zastąpimy je kwasami wielonienasyconymi – obniżeniu ulega niekorzystna frakcja LDL. Z tego powodu w diecie hipolipemicznej zaleca się zastępowanie tłuszczów zwierzęcych roślinnymi – oliwą z oliwek, olejem rzepakowym i innymi olejami roślinnymi. Warto dietę wzbogacić również w tłuste ryby morskie, będące źródłem nienasyconych kwasów z rodziny omega-3, wykazujących korzystne działanie na układ sercowo-naczyniowy.

Błonnik pokarmowy - wiąże nadmiar cholesterolu w jelitach

Rozpuszczalna w wodzie frakcja błonnika pokarmowego ma korzystny wpływ na zmniejszenie stężenia cholesterolu, poprzez ułatwianie jego wydalania. Bogatym źródłem błonnika rozpuszczalnego są suche nasiona roślin strączkowych (np. soja, soczewica, ciecierzyca), płatki owsiane, jęczmienne, orkiszowe, owoce cytrusowe oraz jabłka. Więcej o funkcjach błonnika pokarmowego przeczytasz tutaj.

Sterole i stanole roślinne

Sterole i stanole to roślinne związki należące do tłuszczów, mające korzystny wpływ na obniżenie stężenia cholesterolu we krwi. Ponieważ jednak w produktach występują w niewielkich ilościach, niewystarczających dla wywołania terapeutycznego efektu, wzbogaca się w nie inne produkty spożywcze – serki lub jogurty. Produkty takie są specjalnie oznaczone.

Antyoksydanty

W diecie ważna jest odpowiednia podaż antyoksydantów, które zapobiegają utlenianiu cząsteczek LDL cholesterolu, przez co staje się on bardziej szkodliwy dla tętnic. Do najważniejszych antyoksydantów należą witaminy: A, E, C, związki należące do karotenoidów, flawonoidy, koenzym Q10 oraz niektóre składniki mineralne, jak selen i cynk. Bogate w antyoksydanty są warzywa i owoce, których ilość w codziennej diecie powinna wynosić co najmniej 700 g. Źródłem antyoksydantów jest także zielona herbata.

Powyższy artykuł ma wyłącznie charakter informacyjny i nie zastąpi wizyty u lekarza bądź innego specjalisty.

Zobacz także przykładowy jadłospis dla osób z hipercholesterolemią>>

 Serce na diecie homocysteina miażdżyca cholesterol>>

Choroby układu krążenia - "współczesna epidemia">>

Źródła:
Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. PZWL Warszawa 2007
Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. Kardiologia Polska 2012, 70, supl. I
Graham I., Altar D., Borch-Johnen K. i wsp. European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Fourth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice. Eur. Hearth J. 2007, 28: 2375-2414
Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia NATPOL 2011
Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach. Kardiologia Polska 2011, t. 69